中国科学家张弥曼获世界杰出女科学家奖

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Pó?nocnej

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

Herb Flaga
Dewiza: Dieu et mon droit (Bóg i moje prawo)
Hymn: God Save the King (Bo?e chroń króla)
Ustrój polityczny	百度 这就是区块链能破局医疗改革的关键，也是科技帮助普通人管理健康的最值得期待之处。 królewska monarchia parlamentarna (system gabinetowo-parlamentarny)
Konstytucja	Konstytucja Wielkiej Brytanii
Stolica	Londyn
Data powstania	1 stycznia 1801
W?adca	Karol III
Premier	Keir Starmer
Powierzchnia	244 820 km2
Populacja (2021) ? liczba ludno?ci	67 081 000
? g?sto??	270 os./km2
Kod ISO 3166	GB
Waluta	1 funt szterling = 100 pensów (￡, GBP)
Telefoniczny nr kierunkowy	+44
Domena internetowa	.uk i .gb
Kod samochodowy	UK
Kod samolotowy	G
Strefa czasowa	UTC 0 – zima UTC+1 – lato
J?zyk urz?dowy	de iure brak, de facto angielski
Religia dominuj?ca	anglikanizm
PKB (2023)  ? ca?kowite   ? na osob?	3 158,94 mldUSD 46 371,45 USD
PKB (PSN) (2023)  ? ca?kowite   ? na osob?	3 846,93 mld dolarów mi?dzynar. 56 470,80 dolarów mi?dzynar.
Po?o?enie na mapie

Wielka Brytania lub Zjednoczone Królestwo (ang. United Kingdom), oficjalnie Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Pó?nocnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – państwo wyspiarskie w Europie Zachodniej, w sk?ad którego wchodz?: Anglia, Walia i Szkocja po?o?one na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandia Pó?nocna le??ca w pó?nocnej cz??ci wyspy Irlandia. Na wyspie tej znajduje si? jedyna granica l?dowa Zjednoczonego Królestwa z innym państwem – Irlandi?. Poza ni? Wielka Brytania otoczona jest przez Ocean Atlantycki na zachodzie i pó?nocy, Morze Pó?nocne na wschodzie, kana? La Manche na po?udniu i Morze Irlandzkie na zachodzie.

Wielka Brytania posiada kilkana?cie terytoriów zale?nych, które nie s? formalnie cz??ci? państwa, ale s? z nim konstytucjonalnie powi?zane i administracyjnie podleg?e. Nale?? do nich dependencje Korony brytyjskiej (Guernsey, Jersey i Wyspa Man) oraz brytyjskie terytoria zamorskie: Akrotiri, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Dhekelia, Kajmany, Falklandy, Georgia Po?udniowa i Sandwich Po?udniowy, Gibraltar, Montserrat, Pitcairn, Turks i Caicos oraz Wyspa ?wi?tej Heleny, Wyspa Wniebowst?pienia i Tristan da Cunha.

Wielka Brytania jest cz?onkiem za?o?ycielem Wspólnoty Narodów zrzeszaj?cej by?e kolonie, dominia i inne posiad?o?ci brytyjskie. Od 1 stycznia 1973 do 31 stycznia 2020 roku cz?onek najpierw Wspólnoty Europejskiej, a pó?niej Unii Europejskiej (UE). Jest sta?ym cz?onkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ od czasu jej pierwszej sesji w 1946 r., posiadaj?cym prawo weta. Wchodzi tak?e w sk?ad Rady Europy, G7, G20, NATO, OECD oraz WTO.

Wielka Brytania jest krajem rozwini?tym, stanowi szóst? gospodark? ?wiata wed?ug PKB nominalnego i ósm? gospodark? ?wiata wed?ug parytetu si?y nabywczej. By?o to pierwsze na ?wiecie w pe?ni zindustrializowane państwo oraz najwi?ksze mocarstwo ?wiatowe w XIX i na pocz?tku XX wieku.

Wielka Brytania pozostaje nadal mocarstwem ze znacznymi wp?ywami ekonomicznymi, kulturalnymi, militarnymi, naukowymi i politycznymi na arenie mi?dzynarodowej. Brytyjskie si?y zbrojne stacjonuj? w 80 krajach ?wiata (najwi?ksze sta?e garnizony s? w Niemczech, na Cyprze, na Falklandach, w Gibraltarze i w Kanadzie). Wysoko?? wydatków na wojskowo?? daje Wielkiej Brytanii ósme miejsce na ?wiecie (2019). Posiada równie? ok. 200 g?owic atomowych.

Geografia

Mapa hipsometryczna Wielkiej Brytanii

Kraina Jezior

Uj?cie Severn

Tay w Perth

Góry i wzgórza wyst?puj? g?ównie w zachodniej cz??ci wyspy i opadaj? ?agodnie na wschód, przy czym wysoko?? wzniesień na ogó? ro?nie w kierunku pó?nocnym.

U wybrze?y Wielkiej Brytanii wyst?puj? p?ywy morskie, do 15 m w estuarium Severn, co jest drug? wysoko?ci? na ?wiecie (po zatoce Fundy). Istnienie p?ywów powoduje, ?e rzeki uchodz? estuariami.

W Anglii najd?u?sze i najwi?ksze rzeki to Severn (354 km), Tamiza (346 km) i Trent (298 km). Najwi?kszymi miastami s? Londyn (7,56 mln osób), Birmingham (1,02 mln), Manchester, Liverpool, Leeds, Bristol, Sheffield oraz Newcastle upon Tyne. Podmorski tunel (Eurotunel) niedaleko Dover ??czy Wielk? Brytani? z Francj?.

Walia jest krajem górzystym, a jej najwy?szy szczyt to Snowdon (1085 m n.p.m.). Na pó?noc od g?ównego l?du le?y wyspa Anglesey. Najwi?kszym miastem i stolic? jest Cardiff, znajduj?ce si? w po?udniowej Walii.

Szkocja pod wzgl?dem geograficznym jest krajem bardzo zró?nicowanym, z wy?ynami na po?udniu, w?skim pasem nizin mi?dzy Edynburgiem a Glasgow oraz górami na pó?nocy i zachodzie, gdzie znajduje si? najwy?szy szczyt Wielkiej Brytanii – Ben Nevis (1345 m n.p.m.). P?ynie tu Tay – najwi?ksza rzeka Wielkiej Brytanii, bior?c pod uwag? przep?yw przy uj?ciu. W Szkocji mo?na spotka? wiele zatok, fiordów i jezior. U jej pó?nocnych wybrze?y rozsianych jest wiele wysp: Hebrydy, Orkady czy Szetlandy. G?ówne miasta to Edynburg, Glasgow i Aberdeen.

Irlandia Pó?nocna, obejmuj?ca pó?nocno-wschodni? cz??? wyspy Irlandia, jest krajem pagórkowatym. G?ówne miasta to Belfast i Derry.

Skutki zmian klimatu

W Wielkiej Brytanii, w wyniku zmian klimatu, panuje tendencja do cieplejszych zim i lat, poziom morza na wybrze?u brytyjskim podnosi si? o oko?o 3 mm ka?dego roku i pojawiaj? si? oznaki zmian w strukturze opadów. Klimatolodzy oczekuj?, ?e fale upa?ów, takie jak w 2003 r., stan? si? norm? w latach 40. XXI wieku w wyniku kryzysu klimatycznego. Obliczenia modelowe z 2019 r. pokazuj?, ?e Londyn zosta?by przeniesiony do innej strefy klimatycznej, gdyby wyst?pi? scenariusz RCP4.5. Klimat w Londynie w 2050 r. b?dzie bardziej przypomina? klimat w Barcelonie (Hiszpania), ni? poprzedni klimat w tym mie?cie. Nawet ekstremalne zjawiska pogodowe staj? si? coraz cz?stsze i intensywniejsze. Wykazano, ?e powodzie w Anglii 2013–2014 mo?na przypisa? zmianom klimatu spowodowanym przez cz?owieka.

Historia

Staro?ytno??

W staro?ytno?ci obszar dzisiejszej Wielkiej Brytanii by? zasiedlany przez plemiona celtyckie. Prawdopodobnie przyby?y one z centralnej lub wschodniej Europy. Celtowie znali metody obróbki ?elaza, dzi?ki czemu posiadali lepsz? broń ni? dotychczasowi mieszkańcy wyspy (którzy dalej stosowali br?z). Przypuszcza si?, ?e napór Celtów spowodowa? ich migracje na tereny stanowi?ce dzisiaj Wali?, Szkocj? i Irlandi?. Celtowie ci?gle nap?ywali do Brytanii przez kolejne 700 lat. Zajmuj? oni szczególne miejsce w historii Brytanii, gdy? to od nich w?a?nie wywodzi si? du?a liczba mieszkańców obecnej Szkocji, Kornwalii, Walii i Irlandii. Ich kultura oraz j?zyk zosta?y przyj?te przez ówczesnych mieszkańców wyspy.

W 55 roku p.n.e. inwazji na Brytani? dokona? Juliusz Cezar. Swoje wra?enia opisa? w dziele O wojnie galijskiej.

Przyczyn? inwazji Rzymian na Brytani? by?a pomoc, której mieszkaj?cy tam Celtowie udzielali Celtom z Galii. Dostarczali im ?ywno?ci i udzielali schronienia na wyspie. Rzymianie chcieli powstrzyma? te praktyki oraz przej?? kontrol? nad tamtejsz? produkcj? artyku?ów spo?ywczych.

W trakcie dwóch pierwszych prób inwazji na Brytani?, dokonanych przez Cezara w 55 i 54 roku p.n.e., nie zdobyto ?adnych terytoriów. W?a?ciwy podbój Brytanii przez Rzymian rozpocz?? si? w roku 43 n.e. Dzi?ki przewadze wojskowej oraz walkom, jakie toczyli mi?dzy sob? Celtowie, nie by? on trudny. Najwi?kszym aktem oporu by?o powstanie Celtów pod przywództwem Boudiki oko?o roku 60, lecz i ono zosta?o st?umione. Rzymianie nie zdo?ali podbi? jedynie Kaledonii, czyli dzisiejszej Szkocji, mimo ca?ego wieku starań. Ostatecznie na granicy pomi?dzy Kaledoni? a terenami przez nich zaj?tymi zbudowano fortyfikacje. W latach 121–129 powsta? Mur Hadriana, a w roku 142 Mur Antoninusa.

Fragment Muru Hadriana zbudowanego przez Rzymian

Od oko?o 367 r. wzmog?y si? ataki Celtów z Kaledonii. Wojsko rzymskie mia?o coraz wi?ksze k?opoty z ich odpieraniem. By?o to odbiciem sytuacji na kontynencie, która wieszczy?a pocz?tek końca panowania Rzymian w Brytanii. W 409 r. wycofano ostatnich ?o?nierzy rzymskich z Brytanii, a zromanizowanych Celtów pozostawiono samym sobie w obliczu najazdów.

Widocznymi ?ladami pobytu Rzymian w Brytanii s? zbudowane przez nich drogi. U?ywano ich jeszcze d?ugo po odej?ciu Rzymian. W tym okresie powsta?o tak?e wiele miast. Niektóre z nich by?y pocz?tkowo obozami wojskowymi (po ?acinie castra). Pochodne tego wyrazu mo?na odnale?? w nazwach miast takich jak Lancaster, Winchester, Leicester, Gloucester.

?redniowiecze do XI w.

W VI w. Anglia zosta?a podbita przez plemiona anglosaskie, które z czasem stworzy?y system państw, zwany heptarchi?, na który sk?ada?o si? 7 g?ównych królestw walcz?cych o hegemoni?. Pod koniec tego samego wieku rozpocz??a si? chrystianizacja tych ziem. W IX w. najwi?ksze znaczenie uzyska? Wessex. W tych czasach rozpocz??y si? najazdy Normanów na Wyspy Brytyjskie, którzy pocz?tkowo jedynie pustoszyli po?udniowe wybrze?a wyspy. Równocze?nie od zachodu i pó?nocy atakowali wikingowie, którym uda?o si? podbi? znaczn? cz??? kraju (dzisiejsza pó?nocna Anglia), tworz?c na tych obszarach tzw. Danelaw.

?redniowiecze od XI w.

W XI w. Normanowie z francuskiej Normandii podj?li udan? inwazj? na Angli?, a jej królem zosta? w 1066 ich dowódca Wilhelm I Zdobywca. Po wyga?ni?ciu dynastii normandzkiej (1135) na tronie Anglii zasiedli w 1154 Plantageneci. W XI–XIII w. dokona? si? podbój Walii, a rozpocz?? Irlandii i Szkocji. W 1337 Edward III wysun?? roszczenia do dziedzictwa tronu francuskiego po Kapetyngach, co doprowadzi?o do wybuchu wojny stuletniej w latach 1337–1453. W 1399 na tronie Anglii zasiedli Lancasterowie. W 1455 wybuch?y walki o tron mi?dzy Lancasterami a Yorkami (tzw. wojna Dwóch Ró?), które zakończy?y si? w 1485 obj?ciem tronu przez Henryka VII z dynastii Tudorów.

XVI–XVII wiek

W 1534 Henryk VIII uniezale?ni? Ko?ció? Angielski od Stolicy Apostolskiej, og?aszaj?c si? jego g?ow?, a przez to tworz?c nowe wyznanie religii chrze?cijańskiej – anglikanizm. Pokonanie w 1588 hiszpańskiej Wielkiej Armady wzmocni?o pozycj? polityczn? Anglii i stworzy?o podstawy jej morskiej pot?gi. Po wyga?ni?ciu Tudorów w 1603 w?adze przej?li szkoccy Stuartowie, ??cz?c oba państwa uni? personaln?.

XVIII wiek

W 1707 Królestwo Anglii i Królestwo Szkocji zawar?y Akt unii i uni? personaln?. Oba kraje przekszta?cono w uni? realn?; powsta?o Królestwo Wielkiej Brytanii, w 1714 na jego tronie zasiedli w?adcy z dynastii hanowerskiej. Wielka Brytania podejmowa?a walk? z Francj? o dominacj? morsk? i kolonialn? zdobywaj?c w 1713 Gibraltar, Akadi? i Now? Fundlandi?, a w 1763 Kanad?, Luizjan? i Floryd?. W wyniku amerykańskiej walki o niepodleg?o?? (1775–1783) Wielka Brytania musia?a uzna? niepodleg?o?? swoich 13 kolonii. W 1793 Wielka Brytania przyst?pi?a do wojny przeciwko rewolucyjnej i napoleońskiej Francji.

XIX wiek

Do 1815 Wielka Brytania zainicjowa?a sze?? koalicji antyfrancuskich. W 1801 utworzono Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii. W 1837 tron obj??a królowa Wiktoria, panuj?ca do 1901, pod rz?dami której Wielka Brytania sta?a si? najwi?kszym imperium ?wiatowym (zob. Epoka wiktoriańska). Do 1849 zwierzchnictwem brytyjskim obj?te zosta?y Indie, w 1875 Brytyjczycy dokonali zakupu akcji Kana?u Sueskiego, a tak?e m.in.: w 1878 zaj?li Cypr, w 1882 Egipt, w 1886 obj?li zwierzchnictwo nad Birm?, do 1898 podbili Sudan.

Lata 1901–1945

Imperium brytyjskie 1910

W 1901 na tronie zasiedli w?adcy z dynastii sasko-kobursko-gotajskiej (od 1917 zwanej windsorsk?), panuj?cej w Wielkiej Brytanii do dzi?.

W 1902 w celu powstrzymania ekspansji rosyjskiej na Dalekim Wschodzie Wielka Brytania zawar?a sojusz z Japoni?.

W sierpniu 1914 Wielka Brytania wypowiedzia?a Niemcom wojn?. Po jej zakończeniu pozycja mocarstwowa Wielkiej Brytanii uleg?a zachwianiu, jej liczne dominia sta?y si? suwerenne, m.in. Kanada, Australia, Nowa Zelandia. W 1921 Irlandia uzyska?a niepodleg?o??, Wielkiej Brytanii pozosta?a jedynie Irlandia Pó?nocna.

Po ataku Niemiec w 1939 na Polsk? Wielka Brytania wypowiedzia?a Niemcom wojn?, która ostatecznie zburzy?a jej imperialn? pozycj? na ?wiecie. Niemal wszystkie jej kolonie uzyska?y niepodleg?o?? do lat 60.

Po 1945

W 1945 Wielka Brytania zosta?a cz?onkiem za?o?ycielem ONZ i sta?ym cz?onkiem jej Rady Bezpieczeństwa ONZ. W 1949 uzyska?a cz?onkostwo w NATO, w latach 1960–1972 by?a cz?onkiem EFTA, a od 1973 EWG.

W 1979 w?adz? przej??a Partia Konserwatywna, która utrzyma?a j? a? do 1997. Pozycja konserwatystów uleg?a dodatkowo umocnieniu po udanej interwencji militarnej na Falklandach, które zosta?y zaj?te przez Argentyn? w 1982.

W 1991 si?y wojskowe Wielkiej Brytanii uczestniczy?y w operacji wyzwolenia Kuwejtu spod okupacji Iraku, a od 1992 bra?y udzia? w misjach pokojowych ONZ w Jugos?awii.

W 1997, zgodnie z wcze?niejszymi umowami, Wielka Brytania odda?a Chińskiej Republice Ludowej Hongkong.

W XXI wieku Wielka Brytania wzmocni?a swoj? pozycj? na ?wiecie m.in. poprzez wspó?prac? ze Stanami Zjednoczonymi na Bliskim Wschodzie i w Afganistanie.

23 czerwca 2016 w referendum w sprawie wyj?cia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, wi?kszo?? g?osuj?cych opowiedzia?a si? za opuszczeniem Unii Europejskiej przez Wielk? Brytani?. Za zachowaniem cz?onkostwa w UE g?osowa?o 16 141 241 wyborców (48,1%), za opuszczeniem UE 17 410 742 wyborców (51,9%). Wielka Brytania rozpocz??a formalny proces wyj?cia z UE – 29 marca 2017 uruchamiaj?c artyku? 50. traktatu lizbońskiego. Proces zakończy? si? 1 lutego 2020, o godzinie 00:00, kończ?c równie? cz?onkostwo Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej, jednocze?nie wchodz?c w 11-miesi?czny okres przej?ciowy.

Ustrój polityczny

Król Wielkiej Brytanii, Karol III

Westminster i Big Ben

Królewskie S?dy Sprawiedliwo?ci – siedziba S?du Apelacyjnego

Wielka Brytania jest monarchi? parlamentarn? z rz?dem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolic? państwa jest Londyn. Obecnym monarch? brytyjskim jest król Karol III, który zasiad? na tronie 8 wrze?nia 2022 roku po ?mierci swojej matki królowej El?biety II.

Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje si? wi?kszo?ci? spraw politycznych. W ostatnich latach jednak ka?de z państw, wchodz?cych w sk?ad Wielkiej Brytanii poza Angli?, otrzyma?o w?asne organy rz?dowe, zajmuj?ce si? sprawami lokalnymi.

System prawny

System prawny Wielkiej Brytanii dzieli si? na prawo ustawowe (statutowe) oraz prawo precedensowe (case lub common law). Pierwsze z nich sk?ada si? z aktów prawa stanowionego (ustaw, aktów wykonawczych). Z kolei prawo precedensowe stanowi? wyroki s?dowe wydane w dotychczasowych sprawach s?dowych. Ponadto w Wielkiej Brytanii nie ma konstytucji w sensie formalnym, tzn. brak aktu prawnego, uchwalanego przy zachowaniu nadzwyczajnej procedury legislacyjnej, jak i wymagaj?cego do swej zmiany kwalifikowanej wi?kszo?ci g?osów.

Podzia? administracyjny

Wielka Brytania sk?ada si? z czterech cz??ci sk?adowych (constituent part). W sk?ad Wielkiej Brytanii wchodz?:

Jednostka	Rodzaj	Stolica	J?zyk urz?dowy
Anglia	królestwo	Londyn	angielski (de facto)
Szkocja	królestwo	Edynburg	angielski, gaelicki szkocki
Walia	ksi?stwo	Cardiff	angielski, walijski
Irlandia Pó?nocna	prowincja	Belfast	angielski (de facto), irlandzki

Podzia? administracyjny Wielkiej Brytanii

Gibraltar

Jednostki te z kolei dziel? si? na w?asne jednostki administracyjne:

• Anglia – 9 regionów, 87 jednostek administracyjnych poziomu hrabstwa (hrabstwa metropolitalne, hrabstwa niemetropolitalne i unitary authorities)
• Szkocja – 32 jednostki administracyjne (council areas) o statusie unitary authority
• Walia – 22 jednostki administracyjne (hrabstwa, miasta i county boroughs) o statusie unitary authority
• Irlandia Pó?nocna – 11 dystryktów o statusie unitary authority.

Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie s? cz??ciami Wielkiej Brytanii, lecz stanowi? dependencje Korony brytyjskiej, których polityk? zagraniczn? kieruje Londyn.

Wielka Brytania posiada tak?e szereg terytoriów zale?nych w wielu rejonach globu.

Regulacje samorz?du terytorialnego Wielkiej Brytanii w aktach normatywnych

Status prawny organów administracji lokalnej w Wielkiej Brytanii nie jest zagwarantowany w konstytucji. Jest tak dlatego, ?e kraj ten nie ma konstytucji. Obowi?zuje doktryna zwierzchnictwa Parlamentu. Powoduje to, ?e najwy?sz? rang? maj? ustawy i to one okre?laj? rol? samorz?du terytorialnego w spo?eczeństwie. W rzeczywisto?ci wygl?da to tak, ?e rz?d brytyjski ma swobod? w kszta?towaniu struktury i funkcjonowania organów administracji lokalnej.

Obecna, nowoczesna struktura samorz?du terytorialnego zosta?a zapocz?tkowana przez szereg ustaw. Pierwsz? by?a ustawa Poor Law Amendment Act z 1834 r. Zreorganizowa?a ona administracj? opieki nad ubogimi, która obok policji by?a wówczas najwa?niejsz? funkcj? samorz?dow?. Kolejna ustawa The Municipal Corporations Act z 1835 r. stanowi?a, ?e w?adza w poszczególnych regionach mia?a nale?e? do pochodz?cej z wyborów rady. W latach 1888–1894 wprowadzono jeszcze kilka bardzo wa?nych ustaw, które mia?y na celu zdemokratyzowanie wyborów do rad. Dzi?ki temu mo?na by?o do nich nale?e? z wyboru, a nie poprzez kupno mandatu. W 1894 r. uchwalono ustaw? The Local Government Act, która podzieli?a hrabstwa na dystrykty miejskie i wiejskie. W pó?niejszym okresie zacz??y pojawia? si? kolejne akty o nazwie Local Government Act, które usprawnia?y dzia?anie organów administracji lokalnej.

Partie polityczne

Brytyjska scena polityczna jest zdominowana przez dwa ugrupowania polityczne: Parti? Konserwatywn? i Parti? Pracy.

Si?y zbrojne

Wielka Brytania zalicza si? do 9 mocarstw atomowych. Jej arsena? to oko?o 200 g?owic atomowych, które mog? by? przenoszone na odleg?o?? 12 tysi?cy kilometrów.

Gospodarka

Canary Wharf – kompleks biurowy we wschodnim Londynie

Londyn-Heathrow – najwi?kszy port lotniczy Europy

Wielka Brytania jest państwem o gospodarce rynkowej, trzecim co do PKB rynkiem w Europie (za Niemcami i Rosj?), a ósmym na ?wiecie (po Stanach Zjednoczonych, Chinach, Indiach, Japonii, Niemczech, Rosji i Brazylii). W ci?gu ostatnich dwóch dekad rz?d dokona? prywatyzacji wielu przedsi?biorstw państwowych, odchodz?c w znacznym stopniu od zasad tzw. państwa opiekuńczego (welfare state).

Intensywne, wysoko zmechanizowane i wydajne rolnictwo zaspokaja potrzeby ?ywno?ciowe kraju w 60%, przy czym w tym dziale gospodarki zatrudnione jest tylko 1,5% spo?eczeństwa.

Wielka Brytania posiada bogate z?o?a w?gla, gazu ziemnego i ropy naftowej.

Us?ugi, g?ównie bankowe i ubezpieczeniowe, stanowi? najwi?kszy udzia? w brytyjskim PKB i w tym sektorze Wielka Brytania jest druga na ?wiecie za USA, natomiast przemys? traci na znaczeniu. Podatki stanowi? 37% PKB.

W czasach premiera Tony’ego Blaira kontynuowano w du?ej mierze polityk? Margaret Thatcher, chocia? zwi?kszono wydatki na edukacj? i s?u?b? zdrowia z bud?etu. Zatrudnienie na poziomie 70% nale?y do najwy?szych na ?wiecie. PKB per capita wynosi nominalnie 39 213, a po zmierzeniu parytetem si?y nabywczej 35 051 dolarów, czyli mniej wi?cej tyle, ile w Holandii, Niemczech i Skandynawii. Do znanych na ?wiecie brytyjskich marek luksusowych samochodów osobowych zaliczaj? si? m.in. Rolls-Royce, Bentley, Aston Martin, Jaguar, a z samochodów terenowych Land Rover. W 2011 w Wielkiej Brytanii wyprodukowano 1,46 miliona aut.

Wi?kszo?? zwi?zków zawodowych jest zrzeszona w trzech centralach zwi?zkowych: Kongresie Zwi?zków Zawodowych (TUC), Kongresie Szkockich Zwi?zków Zawodowych (STUC) oraz Powszechnej Federacji Zwi?zków Zawodowych (GFTU). A na terenie Irlandii Pó?nocnej równie? w Irlandzkim Kongresie Zwi?zków Zawodowych (ICTU).

Najwi?ksze przedsi?biorstwa

Zestawienie przedstawia 18 najwi?kszych firm, które znalaz?y si? na li?cie Fortune Global 500 List w 2022 roku (kolejno?? od najwi?kszej do najmniejszej).

Concorde – nadd?wi?kowy samolot pasa?erski

• Shell
• BP
• Tesco
• HSBC
• Aviva
• Rio Tinto
• Legal & General
• Unilever
• Lloyds Banking Group
• Vodafone
• GSK
• Anglo American
• Sainsbury’s
• Barclays
• AstraZeneca
• British American Tobacco
• Phoenix Group
• Linde

Turystyka

Leicester Clock Tower

W 2015 roku kraj ten odwiedzi?o 34,4 mln turystów (5,6% wi?cej ni? w roku poprzednim), generuj?c dla niego przychody na poziomie 45,5 mld dolarów.

Transport

Wielka Brytania ma stosunkowo dobrze rozwini?t? sie? po??czeń kolejowych. W 2006 mia?a 16 567 km linii kolejowych (w tym: 5361 km zelektryfikowanych), co odpowiada g?sto?ci sieci 6,77 km/100 km2. Istnieje tu tak?e g?sta sie? dróg i autostrad. W 2006 roku w kraju by?o 398 366 km dróg (w tym 3520 km autostrad), co daje wska?nik g?sto?ci wynosz?cy 162,7 km/100 km2. ?egluga ?ródl?dowa wykorzystuje drogi wodne o ??cznej d?ugo?ci 3200 km (dane z 2003), lecz tylko 620 km spe?nia warunki umo?liwiaj?ce regularny transport towarów.

W Wielkiej Brytanii obowi?zuje ruch lewostronny.

Demografia

Populacja

Wed?ug spisu powszechnego z 2011 roku liczba ludno?ci Wielkiej Brytanii wynosi?a 63 182 000. 83,9% ludno?ci (53 012 456) zamieszkiwa?o Angli?, 8,4% (5 295 000) Szkocj?, 4,8% (3 063 456) Wali?, a 2,9% (1 810 863) Irlandi? Pó?nocn?. 12,9% populacji kraju (8 173 941) stanowili mieszkańcy stolicy. W poprzednim spisie powszechnym z 2001 roku liczba ludno?ci kraju wynios?a 58 789 194. Umiej?tno?? pisania i czytania posiada 99% ludno?ci. Obowi?zek edukacji dotyczy dzieci w wieku od 5 do 16 lat. Wed?ug danych OECD jednym z najwi?kszych problemów spo?ecznych s? znacznie cz?stsze ni? w innych krajach rozwini?tych tzw. ryzykowne zachowania nastolatków: nadu?ywanie alkoholu, palenie tytoniu, cz?ste ci??e nieletnich. W latach 2005–2006 ok. 33% Brytyjczyków w wieku 13–15 lat upi?o si? przynajmniej dwa razy (w porównaniu do 12% Amerykanów i 14% Francuzów w tym wieku), natomiast w 2005 na 1000 brytyjskich nastolatek statystycznie 23,4 zosta?o matkami.

Migracje

Wspó?cze?ni Brytyjczycy wywodz? si? przede wszystkim z ró?nych ludów, które osiedli?y si? w Wielkiej Brytanii przed XII wiekiem – Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Wielkiej Brytanii mieszkaj? tak?e liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z Afryki, Azji i Europy Wschodniej.

Od II wojny ?wiatowej Wielka Brytania przyj??a spore migracje ludno?ci z Europy, Afryki oraz Azji Po?udniowej. Szczególnie du?y nap?yw imigrantów mia? miejsce w latach 1960–1973 oraz w latach 80. W 2001 r. 13,1% populacji stanowi?y osoby pochodz?ce spoza Wielkiej Brytanii, co wskazuje na najwy?szy wska?nik imigracji w Europie. W niektórych miastach Wielkiej Brytanii procent mniejszo?ci narodowych jest niemal?e zbli?ony do po?owy ludno?ci danego miasta i tak m.in. w Leicester stanowi 41,7%, w Londynie 40,1%, w Birmingham 34,4%. Najbardziej zró?nicowanym etnicznie miastem w Wielkiej Brytanii jest Slough, gdzie w 2017 roku zaledwie 34,5% ludno?ci stanowili biali Brytyjczycy.

Azjaci w Londynie

W maju 2004 r., kiedy nast?pi?o kolejne rozszerzenie Unii Europejskiej, odnotowano rekordowy nap?yw imigrantów z krajów Europy ?rodkowo-Wschodniej (ok. pó? miliona). ?Daily Telegraph” oszacowa?, ?e w latach 2004–2007 do Wielkiej Brytanii przyby?o oko?o miliona nowych imigrantów, zwi?kszaj?c liczb? obcokrajowców z 5,2 do 6,3 miliona. 2/3 spo?ród nowych imigrantów stanowili Polacy, staj?c si? tym samym trzeci? po Hindusach i Irlandczykach mniejszo?ci? narodow? w Wielkiej Brytanii. W 2015 Brytyjski Urz?d Statystyczny odnotowa? imigracj? na poziomie 333 tys., w tym 184 tys. obcokrajowców z państw Unii Europejskiej.

Obecnie dorasta trzecie pokolenie przyby?ych po II wojnie ?wiatowej imigrantów. Nieznana jest natomiast rzeczywista liczba mniejszo?ci etnicznych ?yj?cych w Wielkiej Brytanii. 6,3 miliona obcokrajowców w 2007 r. to osoby urodzone poza granicami kraju. Liczba ta jest wi?ksza, je?li wzi?? pod uwag? urodzone na terenie Wielkiej Brytanii dzieci i wnuki imigrantów, którzy nap?yn?li kilkadziesi?t lat temu. W 2008 r. 35,6% wszystkich urodzonych w Wielkiej Brytanii dzieci by?o dzie?mi mniejszo?ci etnicznych, które formalnie s? wliczane do narodu brytyjskiego. Szacuje si?, ?e w 2008 roku 82,4% mieszkańców Wielkiej Brytanii by?o pochodzenia europejskiego (Anglikami, Szkotami, Walijczykami, Irlandczykami i nap?ywow? ludno?ci? europejsk? z kontynentu), 6,2% pochodzi?o z Azji Po?udniowej (g?ównie z Indii, Pakistanu i Bangladeszu), 3,5% by?o rasy czarnej (g?ównie z Afryki i Karaibów), 1,1% z Azji Wschodniej, a 1,6% to pozostali.

Wielka Brytania ma równie? wysoki wska?nik emigracji. W 2006 r. zanotowano, ?e co najmniej 5,5 mln osób urodzonych w Wielkiej Brytanii mieszka za granic?, a kolejne pó? miliona mieszka i pracuje tam tymczasowo.

Religia

Katedra ?w. Paw?a w Londynie

Katedra Kanterberyjska

Katedra w Yorku

Baitul Futuh Mosque, najwi?kszy meczet w Europie Zachodniej

Wed?ug spisu powszechnego z 2001 r. 71,6% mieszkańców Wielkiej Brytanii okre?li?o sw? przynale?no?? religijn? do chrze?cijaństwa, przy czym w Anglii i Walii nie uwzgl?dniono rozró?nienia na od?amy i Ko?cio?y. 5,2% uto?samia?o si? z inn? ni? chrze?cijaństwo religi?: 2,7% z islamem, 1,0% z hinduizmem, 0,6% z sikhizmem, 0,5% z judaizmem, 0,3% z buddyzmem i 0,3% z pozosta?ymi religiami, sektami i denominacjami. 23,2% osób okre?li?o si? jako atei?ci, agnostycy lub bezwyznaniowcy, b?d? nie chcia?o lub nie potrafi?o poda? swej przynale?no?ci religijnej (spis przeprowadzony w Irlandii Pó?nocnej nie rozdziela? tych dwóch kategorii).

Dane te jednak nie oddaj? rzeczywistej sytuacji wyznaniowej w Wielkiej Brytanii. Przynale?no?? do okre?lonego Ko?cio?a czy zwi?zku wyznaniowego w Wielkiej Brytanii jest uwarunkowana w wi?kszym stopniu tradycj? i rozwi?zaniami prawno-administracyjnymi (zw?aszcza w przypadku uprzywilejowanych wspólnot protestanckich), w mniejszym stopniu oznacza natomiast podzielanie doktryn i teologii tych wspólnot. Przyk?adowo wi?kszo?? badań spo?ecznych pokazuje, ?e Brytyjczycy na ogó? s? narodem silnie zsekularyzowanym. Dane o rzeczywistej przynale?no?ci religijnej w?ród Brytyjczyków ró?ni? si? mi?dzy sob? w zale?no?ci od o?rodków badawczych, doboru próby, sposobu definiowania religii, pytań badawczych i sposobu realizowania badań. Przyk?adowo, wed?ug British Social Attitudes, w 2006 r. jedynie 31% badanych Brytyjczyków zdeklarowa?o czynn? przynale?no?? religijn? (spadek z 74% w 1964 roku). Natomiast a? 38% zadeklarowa?o brak przynale?no?ci do religii (wzrost z 3% w 1964 roku).

Wiar? w Boga osobowego, wed?ug ró?nych badań w okresie 2003–2008 r., deklarowa?o od 35 do 60% doros?ych Brytyjczyków. W?ród nastolatków wiara w Boga by?a najmniej powszechna i w niektórych regionach (np. w Kornwalii) spad?a do 22%. Wed?ug sonda?u spo?ecznego Eurobarometr na zlecenie Komisji Europejskiej, jedynie 38% Brytyjczyków potwierdzi?o wiar? w Boga osobowego, dalsze 40% przyzna?o, ?e dopuszcza mo?liwo?? istnienia nieokre?lonej si?y wy?szej, a 20% zadeklarowa?o ateizm lub niewiar?. Pozosta?e 2% nie chcia?o lub nie potrafi?o si? okre?li?.

Brytyjska Agencja Pomocy i Rozwoju Tearfund w 2007 r. opublikowa?a dane, ?e zaledwie 10% Brytyjczyków uczestniczy w nabo?eństwach co najmniej raz w tygodniu, a 59% nigdy lub prawie nigdy nie odwiedza ko?cio?ów. By?y to jednak dane zebrane z deklaracji, podczas gdy w rzeczywisto?ci uczestnictwo w niedzielnych nabo?eństwach okaza?o si? ni?sze. O ile w 1979 r. 12% Brytyjczyków odwiedza?o ko?cio?y, to w 1999 r. ju? tylko 7,5%. Tearfund oszacowa?, ?e do 2007 r. systematyczne uczestnictwo w niedzielnych nabo?eństwach spa?? mog?o do 6%.

Z przyczyn finansowych liczne ?wi?tynie i ko?cio?y s? odsprzedawane państwu, instytucjom publicznym lub prywatnym przedsi?biorcom, a nast?pnie przerabiane na sale konferencyjne, galerie, hotele, dyskoteki lub prywatne posesje. Bardzo istotne s? równie? systematyczny spadek chrztów, konfirmacji w wieku nastoletnim i ma??eństw sakramentalnych. Wielka Brytania formalnie jest państwem wyznaniowym, w którym wywodz?ce si? z anglikanizmu Ko?cio?y Anglii oraz z prezbiterianizmu Ko?ció? Szkocji s? Ko?cio?ami państwowymi. Biskupi maj? zagwarantowane miejsca w Izbie Lordów w parlamencie brytyjskim, a monarcha b?d?cy g?ow? państwa, jest jednocze?nie g?ow? Ko?cio?a Anglii.

Struktura religijna kraju w 2015 roku wed?ug The Association of Religion Data Archives:

• protestanci – 48%:
  • anglikanie – 37,9%,
  • zielono?wi?tkowcy – 2%,
  • pozostali (g?ównie prezbiterianie, a tak?e metody?ci, bapty?ci i inni) – 8%,
• bez religii – 29,7%,
• katolicy – 8,7%,
• muzu?manie – 5,1%,
• pozostali ?chrze?cijanie” – 2,5%,
• hindui?ci – 1,4%,
• prawos?awni – 0,9%,
• sikhowie – 0,7%,
• buddy?ci – 0,5%,
• ?ydzi – 0,4%,
• inne religie – 0,3%,
• nieokre?leni – 1,7%.

J?zyk

G?ównym j?zykiem jest angielski, cho? w u?yciu s? tak?e walijski, irlandzki i j?zyki szkockie. Imigranci pos?uguj? si? tak?e swoimi j?zykami, np. pend?abskim, bengalskim, czy urdu.

Nazwa państwa w g?ównych j?zykach Wielkiej Brytanii:

• angielski: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
• walijski: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
• gaelicki szkocki: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn mu Thuath
• irlandzki: Riocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart éireann
• scots: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland
• kornijski: An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh.

Najwi?ksze miasta

Londyn

Plac Wiktorii w Birmingham

Panorama Glasgow

Manchester

Liverpool

Lp.	Miasto	Liczba mieszkańców (2021)	Hrabstwo	Kraj
1	Londyn	8 796 628	Wielki Londyn	Anglia
2	Birmingham	1 142 494	West Midlands	Anglia
3	Leeds	809 036	West Yorkshire	Anglia
4	Glasgow	635 130	Glasgow	Szkocja
5	Sheffield	554 401	South Yorkshire	Anglia
6	Manchester	549 853	Wielki Manchester	Anglia
7	Bradford	546 976	West Yorkshire	Anglia
8	Edynburg	526 470	Edynburg	Szkocja
9	Liverpool	484 488	Merseyside	Anglia
10	Bristol	471 117	City of Bristol	Anglia

Kultura

Kultura Wielkiej Brytanii ukszta?towana zosta?a przez wiele czynników, takich jak wyspiarski status państwa, jego historia jako zachodniej demokracji liberalnej i mocarstwa, jak równie? uni? czterech państw, z których ka?de piel?gnuje w?asne tradycje, obyczaje i symbole. Za spraw? imperium brytyjskiego, brytyjskie wp?ywy mo?na zauwa?y? w j?zyku, kulturze oraz porz?dku prawnym wielu z jego by?ych kolonii, w??czaj?c w to Australi?, Indie, Irlandi?, Kanad?, Now? Zelandi?, Republik? Po?udniowej Afryki i Stany Zjednoczone. Znaczny wp?yw kulturalny Wielkiej Brytanii doprowadzi? do okre?lania jej mianem ?kulturowego mocarstwa”.

Nauka i o?wiata

Oxford

W Wielkiej Brytanii znajduje si? du?a liczba uniwersytetów, m.in.: University of Oxford, University of Cambridge, University College London, Imperial College, King’s College. Wielka Brytania wyda?a wielu naukowców, takich jak Isaac Newton, James Watt, Charles Darwin, Alexander Fleming i Graham Bell. Pod wzgl?dem liczby otrzymanych nagród Nobla, Brytyjczycy s? na drugim miejscu po obywatelach Stanów Zjednoczonych.

Na terenie Wielkiej Brytanii, znajduj? si? polskie szko?y dzia?aj?ce w soboty tzw. Szko?y Przedmiotów Ojczystych, prowadzone przez Polsk? Macierz Szkoln?.

Literatura

Termin ?Literatura brytyjska” odnosi si? do literatury zwi?zanej ze Zjednoczonym Królestwem, Wysp? Man oraz Wyspami Normandzkimi. Wi?kszo?? brytyjskiej literatury napisana jest w j?zyku angielskim. W 2005 r. 206 000 ksi??ek by?o wydanych w Wielkiej Brytanii, a w roku 2006 by? to najwi?kszy wydawca ksi??ek na ?wiecie.

William Shakespeare

Angielski dramaturg i poeta William Shakespeare jest przez wielu literaturoznawców uwa?any za najwybitniejszego pisarza dramaturga wszech czasów, a jemu wspó?cze?ni Christopher Marlowe i Ben Jonson równie? s? nieprzerwanie cenieni. W czasach wspó?czesnych dramaturdzy, tacy jak Alan Ayckbourn, Harold Pinter, Michael Frayn, Tom Stoppard i David Edgar, po??czyli ze sob? elementy surrealizmu, realizmu i radykalizmu.

Do znacz?cych przed-wspó?czesnych angielskich pisarzy nale?? takie osoby jak Geoffrey Chaucer (XIV w.), Thomas Malory (XV w.), sir Tomasz More (XVI w.), John Bunyan (XVII w.) i John Milton (XVII w.). W XVIII wieku Daniel Defoe (autor Robinsona Crusoe) i Samuel Richardson byli pionierami wspó?czesnych powie?ci. W XIX wieku powsta?y kolejne innowacje za spraw? takich pisarzy jak Jane Austen, pisz?ca gotyckie powie?ci Mary Shelley, dzieci?cy pisarz Lewis Carroll, siostry Bront? – Charlotte Bront?, Emily Bront? oraz Anne Bront?, dzia?acz spo?eczny Charles Dickens, naturalista Thomas Hardy, realista George Eliot, wizjonerski poeta William Blake i romantyczny poeta William Wordsworth. Do XX-wiecznych angielskich pisarzy nale?? pisarz science fiction H.G. Wells; pisarze klasycznych bajek dla dzieci Rudyard Kipling, A.A. Milne (twórca Kubusia Puchatka), Roald Dahl i Enid Blyton; kontrowersyjny D.H. Lawrence; modernistka Virginia Woolf; satyryk Evelyn Waugh; proroczy powie?ciopisarz George Orwell; popularny pisarz W. Somerset Maugham i Graham Greene; twórczyni powie?ci kryminalnych Agatha Christie (najlepiej sprzedaj?cy si? pisarz wszech czasów); Ian Fleming (twórca Jamesa Bonda); poeci T.S. Eliot, Philip Larkin i Ted Hughes; pisarze fantasy J.R.R. Tolkien, C.S. Lewis i J.K. Rowling; komiksopisarz Alan Moore, którego komiks Watchman jest cz?sto nazywany przez krytyków najlepsz? seri? komiksow? i jednym z najlepiej sprzedaj?cych si? komiksów kiedykolwiek wydanych na ?wiecie.

Szkocki wk?ad w literatur? brytyjsk? obejmuje m.in. twórczo?? detektywistyczn? pisarza Arthura Conana Doyle’a (twórca Sherlocka Holmesa), literatur? romantyczn? sir Waltera Scotta, bajkopisarza J.M. Barriego, powie?ci przygodowe Roberta Louisa Stevensona i s?ynnego poety Roberta Burnsa. Nieco pó?niej moderni?ci i nacjonali?ci Hugh MacDiarmid oraz Neil M. Gunn przyczynili si? do szkockiego renesansu. Bardziej ponur? perspektyw? zawieraj? opowiadania Iana Rankina oraz psychologiczne komedio-horrory Iaina Banks. Szkocka stolica Edynburg, by?a pierwszym ?wiatowym Miastem Literatury UNESCO.

Najstarszy znany brytyjski wiersz Y Gododdin, zosta? skomponowany w Yr Hen Ogledd (pó?nocna Anglia), najprawdopodobniej w VI wieku. By? napisany po kumbryjsku b?d? starowalijsku i zawiera? najwcze?niejsze znane wzmianki o królu Arturze. Od oko?o VII wieku, zwi?zek mi?dzy Wali? a pó?nocnym obszarem Anglii zosta? utracony, przez co zasi?g j?zyka walijskiego ograniczony zosta? do Walii, gdzie arturiańska legenda by?a dalej rozwijana przez Geoffreya z Monmouth. Najbardziej szanowany walijski poeta, Dafydd ap Gwilym (1320–1370), tworzy? poezj? poruszaj?c? tematy natury, religii, a w szczególno?ci mi?o?ci. Jest on szeroko uznawany za jednego z najlepszych poetów europejskich tamtego wieku. Do XIX wieku wi?kszo?? walijskiej literatury powstawa?a w j?zyku walijskim, a wi?kszo?? prozy mia?a charakter religijny. Daniel Owen jest uznawany za pierwszego walijskoj?zycznego powie?ciopisarza, publikuj?c Rhys Lewis w 1885 r. Najlepiej znanymi twórcami literatury anglo-walijskiej s? dwaj autorzy o nazwisku Thomas. Dylan Thomas zyska? s?aw? po obu stronach Atlantyku w po?owie XX wieku. Jest znany ze swoich poezji – jego Do not go gentle into that good night; Rage, rage against the dying of the light. jest jednym z najcz??ciej cytowanych angielskich dwuwierszy – oraz z jego ?gry z g?osami”, Under Milk Wood. Wp?ywowy poeta-ksi?dz Ko?cio?a Walii i walijski nacjonalista, R. S. Thomas, by? nominowany do literackiej nagrody Nobla w 1996 roku. Czo?owi walijscy powie?ciopisarze XX wieku to Richard Llewellyn oraz Kate Roberts.

Autorzy innych narodowo?ci, szczególnie z krajów Wspólnoty Narodów, Irlandii i Stanów Zjednoczonych, ?yli i tworzyli w Wielkiej Brytanii. Do znacz?cych przyk?adów w ci?gu wieków zalicza si? Jonathana Swifta, Oscara Wilde’a, Brama Stokera, George’a Bernarda Shawa, Josepha Conrada, T.S. Eliota, Ezra Pounda oraz bardziej wspó?czesnych brytyjskich autorów urodzonych za granic? takich jak Kazuo Ishiguro czy sir Salman Rushdie.

Muzyka

Isle of Skye Pipe Band Festival

The Rolling Stones

Ró?ne gatunki muzyczne s? popularne w Wielkiej Brytanii, od rodzimej muzyki folkowej Anglii, Walii, Szkocji i Pó?nocnej Irlandii po heavy metal. Godnymi uwagi kompozytorami muzyki klasycznej z Wielkiej Brytanii oraz krajów które j? poprzedza?y, byli William Byrd, Henry Purcell, sir Edward Elgar, Gustav Holst, sir Arthur Sullivan (najbardziej znany z pracy z sir W.S. Gilbertem), Ralph Vaughan Williams i Benjamin Britten, pionier nowoczesnej brytyjskiej opery. Wielka Brytania jest tak?e domem dla s?awnych na ?wiecie orkiestr symfonicznych i chórów takich jak BBC Symphony Orchestra czy London Symphony Chorus. Znani dyrygenci to sir Simon Rattle, John Barbirolli i sir Malcolm Sargent. S?awni kompozytorzy muzyki filmowej to John Barry, Clint Mansell, Mike Oldfield, John Powell, Craig Armstrong, David Arnold, John Murphy, Monty Norman oraz Harry Gregson-Williams. Georg Friedrich H?ndel, cho? urodzony w Niemczech, by? naturalizowanym brytyjskim obywatelem i niektóre z jego najwi?kszych dzie?, jak Mesjasz, by?y napisane w j?zyku angielskim. Andrew Lloyd Webber uzyska? ogromny ?wiatowy sukces komercyjny oraz jest p?odnym kompozytorem muzyki teatralnej, dzie?, które zdominowa?y londyński West End na wiele lat oraz pow?drowa?y na Broadway w Nowym Jorku.

The Beatles sprzedali ponad miliard pozycji p?ytowych na ?wiecie, b?d?c najlepiej sprzedaj?cym i wp?ywowym zespo?em w historii muzyki popularnej. Inne czo?owe brytyjskie zespo?y, które mia?y wp?yw na muzyk? popularn? w drugiej po?owie XX i na pocz?tku XXI wieku to m.in. The Rolling Stones, Led Zeppelin, Pink Floyd, Queen, the Bee Gees, Rick Astley i Elton John, wszyscy maj?cy sprzeda? p?yt na poziomie 200 milionów lub wi?cej w skali ?wiatowej. Brit Awards to coroczne rozdanie muzycznych nagród organizowane przez BPI, a niektórzy z brytyjskich odbiorców nagrody za Wielki Wk?ad w Muzyk? to The Who, David Bowie, Eric Clapton, Rod Stewart i The Police. Ostatnio popularne brytyjskie zespo?y, które uzyska?y mi?dzynarodowy rozg?os i sukces to Coldplay, Radiohead, Oasis, Spice Girls, Adele i One Direction.

Wiele brytyjskich miast jest znanych ze swojej muzyki. Zespo?y z Liverpoolu mia?y wi?cej hitów singlowych w brytyjskich listach przebojów na pierwszym miejscu na osob? (54) ni? jakiekolwiek inne miasto na ?wiecie. Wk?ad Glasgow do muzyki by? nagrodzony w 2008 r., kiedy zosta?o ono nazwane Miastem Muzyki przez UNESCO, jako jedno z trzech miast na ?wiecie maj?cych ten status.

Wielka Brytania sta?a si? ojczyzn? wielu gatunków muzyki elektronicznej, np. acid, house, breakbeat hardcore, big beat, jungle, drum and bass, UK garage, trip hop i dubstep.

Wolnomularstwo

Wielka Brytania jest ojczyzn? masonerii. ?yje tam obecnie oko?o 300 tys. masonów. W?ród cz?onków by?o i jest wielu arystokratów, królów i ksi???t. Nale?y do niej wielu oficerów policji, urz?dników i zwyk?ych Brytyjczyków, g?ównie przedstawicieli elity na s?u?bie państwowej. Obecnym wielkim mistrzem jest Edward Windsor, ksi??? Kentu, cz?onek rodziny królewskiej. Zjednoczona Wielka Lo?a Anglii jest uznawana za lo?? matk? wielkich ló? w innych krajach.

Zobacz te?

• w?adcy Wielkiej Brytanii
• Habeas Corpus Act
• Wielka Brytania w Unii Europejskiej
• Honours list

Bibliografia

• Niall Ferguson: Imperium: Jak Wielka Brytania zbudowa?a nowoczesny ?wiat. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013. ISBN 978-83-08-04861-0.
• Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5.
• N.A.M. Rodger: The Command of the Ocean: A Naval History of Britain 1649-1815. New York / London: W.W. Norton & Co, 2006. ISBN 978-0-393-32847-9.

Linki zewn?trzne

 Wikimedia Atlas: Wielka Brytania – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• UK National Statistics (ang.)